अपडेट
छैठौं अन्तर्राष्ट्रिय मर्यादित महिनावारी दिवसको अवसरमा र्याली: सहायता केन्द्र नेपाल अखिल क्रान्तिकारी दाङले ३ महिने विद्यार्थी जागरण अभियान चलाउने राप्तीमा लय प्रकृतिको’ नाटक प्रदर्शन कविता : सपनाको सहरमा बहिनी – अन्जना धिताल जलवायु वित्त कोप २९ को समर्थनमा नेपालगन्जमा र्‍याली (फोटो फिचर) जलवायु वित्तको माग गर्दै काठमाडौँ सहित विभिन्न स्थानमा र्‍याली छन्दवाटिका नेपालले मनायो ११६औँ महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा जयन्ती  बिपत्तिमा परेका घर्तीपरिवारलाई पत्रकार ठकुरीको साथ आज कार्तिक २० गते मङ्गलबार को राशिफल हेर्नुहोस ग्लोबल पिस नेपालका प्रतिनिधिमा सरोज वानिँया नियुक्त ४० विद्यालयमा कानूनी सचेतना र नमुना संसदीय अभ्यास मेरी आम्मै’ वेब सिरिज ल्याउदै बान्द्रे, शनिबारदेखि प्रर्दशन हुँदै नमस्ते नेपाल गण्डकीको समाजिकिकरण तथा नेतृत्व बिकास कार्यक्रम सम्पन्न दोस्रो ज्ञान ज्योती रनिङशिल्डको उपाधी ज्ञानज्योती तुलसीपुरलाई न्यू स्टार बोडिङले खेल्यो देउसी भैलो दाङमा मिसिङः केटी हराएको सूचना’को प्रमोसन सुरु ज्ञान ज्याेति रनिङशिल्ड प्रतियोगिता शुरु आजदेखि तुलसीपुरमा प्रदेश स्तरिय तेक्वान्दो प्रतियोगिता सुरु हुँदै बर्ष उत्कृष्ट विद्यालय अवार्ड ज्ञानज्योति मा.वि.लाई  नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीका महासचिव विप्लव दाङ आइपुगे, नेता कार्यकर्ता द्वारा भालुबाङमा स्वागत 

छठ पर्वको सामग्रीमा गुम्ने अर्घ-पात : लहेरा/लहेरी समुदाय परम्परागत शिल्पकर्मीहरु

प्रभात कुमार लहेरा | मुख्या रुपमा मधेशमा मनाइने छठ पर्वमा छठी माता सथै अस्ताउदो र उदाउँदो सूर्यलाई अर्घ अर्पण गर्दै पुजा गरिने चलन छ। छठ पर्वमा ब्रतालुहरुले फलफुल, प्रसाद, अर्घ लगायतका सामाग्रीहरु बाँसले बनाईएको भाडोमा सजाइ,छठ घाट पुगि पुजापाठ गर्दै सुर्य भगवानलाई अर्घ अर्पणगरि पुजा सप्पन्न गर्दछन्।

आस्थाको महान पर्व छठ पहिलो दिन-नहाए खाए, दोस्रो दिन-खर्ना, तेस्रो दिन-सझिया घाटे र अन्तिम दिन-भाेरिया घाटे(पर्ना) गरि ४ दिन सम्म हर्षहुलासाथ मनाइन्छ । व्रत बस्ने ब्रतालु ३६ घन्टा सम्म निराहार र निर्जल बसि भगवानको पुजा गरिने यो पर्वलाई सनातन धर्मावलम्बीहरुको मुख्य र कठिन पर्व मानिन्छ ।

सुर्य भगवानलाई पुजा गरि अर्घ अर्पण गर्ने हरेक पर्वमा अर्घको सामग्री मध्येको एक हो अर्घ-पात। सुर्य भगवानको पुजालाई मुख्य मनिने भएकोले छठको अर्घमा अर्घ-पातको ठुलो महत्व रहेको पाइन्छ।
अर्घको मुख्य सामग्री अर्घपात विभिन्न प्राकृतिक बिधि अपनाइ एउटा विशेष समुदायका व्यक्तिहरुले कयौं शताब्दी देखि निर्माण गरि आएको इतिहास छ।

विभिन्न चरणमा कयौं प्रक्रियाबाट बनाइने अर्घ पात पहिलो चरणमा बैशाख महिनामा अकवनको बोटमा फल्ने काचो कपास संकलन गरिन्छ। संकलन गरिएको काचो कपासलाई फुटाइ घाममा सुकाएर जम्मा गरिन्छ। यसरी सुकेको काचो कपासलाई विभिन्न प्रक्रिया बाट प्रयोग गर्न मिल्ने रुपमा परिवर्तन गरिन्छ।

दोश्रो चरणमा अर्घ-पात बनाउन यंत्र निर्माण गरिन्छ। माटोको ढकनिमा सुकेको गोबरको(गोइठी) खरानीलाई पानीको सहायताले गोलो साँचा बनाइन्छ। उक्त साँचामा कपास राख्दै दायाँ हातको बिचको तीनवटा औंला र देब्रेको पाँच औंलाको सहायताले घुमाउदै गोलो पातको आकार दिइन्छ।

तेस्रो चरणमा, कपासको सेतो पातलाई जम्मा गरि रंग दिने काम गरिन्छ। कुनै भाडोमा पानी राखि विशेष किसिमको रातो रंग र चामलको पिठो मिसाएर घोल बनाइन्छ। उक्त घोलमा डुबाउदै कपासको सेतो पातलाई रातो रङ्गले रंगिन बनाइन्छ। रङ्ग भरिएको पातलाई घोल संगै भाडोमै राखी उमालिन्छ। यसरी उमालेर राखिएको पात (स्थानीय भाषा: पिठा) लाई हातको मध्यमले छुट्टाइ घाममा सुकाइ जम्मा गरिन्छ। यसरी जम्मा गरिएको पातलाई एक-एक वटा छुट्टयाइन्छ।

अन्तिम चरणमा, छुट्टयाइएको पातलाई जम्मा गरि १०-१० वटा पातलाई एक ठाँउमा खर प्रयोग गरि बधिन्छ जस्लाई स्थानीय भाषामा कोरि भनिन्छ। यसरी जम्मागरि बाधिएको ८०-८० वटा कोरि पुनः खरले बनाएको डोरीमा एक ठाउँमा बाधिन्छ जसलाई स्थानीय भाषामा हुण्डी भनिन्छ ।

यसरी विभिन्न प्रक्रियाबाट निर्माण भएको कपासको रातो पातलाई सुर्य भगवानको पुजामा अर्पण गरिने अर्घमा प्रयोग हुने भएकाले उक्त पातलाई अर्घ-पात भानिन्छ। अर्घमा रहेका सामग्री मध्ये अर्घ-पात मुल सामग्री हो। अर्घ,अर्घ-पात बिना अपुर्ण मानिन्छ ।

मुल रुपमा लहेरा/ लहेरी जातीका मानिसहरुले अर्घ-पात बनाउने कार्यलाई व्यवसायीक जातीय पेशाको रुपमा पुस्तौंदेखि गरिआएका छ्न्। साथै उक्त लहेरा/लहेरी जातिका व्यक्तिहरुले विवाहमा दुलहीले लगाउने लाहको लहठी (चुरा) बनाउने कामलाई मुल रुपमा जातीय पेशाको रुपमा पुस्तौंदेखि गरिआएका छ्न्।

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *